Οι Εξερευνητές του Διαστήματος

1

ΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΕΚΡΗΞΗ ΚΑΙ Η
ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ

Πριν από δισεκατομμύρια χρόνια, όλα όσα υπήρχαν στο Σύμπαν –αστέρια, πλανήτες, κομήτες– ήταν στο ίδιο μέρος. Όλα βρίσκονταν σε ένα απείρως μικρό σημείο, πιο μικροσκοπικό και από το κεφάλι μιας καρφίτσας. Μέχρι που συνέβη κάτι παρόμοιο με Μεγάλη Έκρηξη (Βig Βang), και γεννήθηκε το Σύμπαν.

2

ΤΟ ΗΛΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Το ηλιακό μας σύστημα σχηματίστηκε πριν από περίπου 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια από ένα γιγαντιαίο νέφος αερίων και σκόνης. Πρώτα γεννήθηκε ο Ήλιος και μετά εμφανίστηκαν τα ουράνια σώματα που περιστρέφονται σε τροχιά γύρω του εξαιτίας της ισχύος της βαρύτητάς του: πλανήτες, δορυφόροι, αστεροειδείς και κομήτες.

3

ΟΙ ΒΡΑΧΩΔΕΙΣ ΠΛΑΝΗΤΕΣ
Ερμής, Αφροδίτη, Γη και Άρης

Ο Ερμής, η Αφροδίτη, η Γη και ο Άρης αποτελούν την ομάδα των βραχωδών ή γήινων πλανητών του ηλιακού συστήματος. Ονομάζονται έτσι επειδή η επιφάνειά τους είναι βραχώδης και συμπαγής, όπως αυτή του πλανήτη μας, με έναν φλοιό και μανδύα βράχου γύρω από έναν πυρήνα λειωμένου μετάλλου.

4

ΤΟ ΦΕΓΓΑΡΙ

Η Σελήνη είναι ο μοναδικός φυσικός δορυφόρος του πλανήτη μας. Η περιστροφή της γύρω από τη Γη όχι μόνο παρουσιάζει μερικά πολύ ενδιαφέροντα φαινόμενα –όπως το γεγονός ότι μία από τις πλευρές της είναι πάντα αθέατη από τη Γη– αλλά μας επηρεάζει και άμεσα προκαλώντας τις παλίρροιες, δηλαδή τις αυξομειώσεις στο επίπεδο της θάλασσας.

5

ΟΙ ΓΙΓΑΝΤΙΑΙΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ

Οι γιγαντιαίοι πλανήτες του ηλιακού συστήματος είναι ο Δίας, ο Κρόνος, ο Ουρανός και ο
Ποσειδώνας, οι πιο μακρινοί πλανήτες από τον Ήλιο. Έχουν αεριώδη ατμόσφαιρα, aποτελούμενη κυρίως από υδρογόνο και ήλιο, πολύ μεγαλύτερη από εκείνη των βραχωδών πλανητών όπως η Γη. Γι’ αυτό, είναι επίσης γνωστοί ως «αεριώδεις γίγαντες».

6

Ο ΗΛΙΟΣ

Ο Ήλιος, που βρίσκεται στο κέντρο του ηλιακού μας συστήματος, είναι ένα από τα πολλά αστέρια που υπάρχουν στο Σύμπαν. Φτάνει σε απίστευτα υψηλές θερμοκρασίες –πάνω από 15 εκατομμύρια βαθμούς στον πυρήνα του– αλλά, ευτυχώς, στη Γη φτάνει η κατάλληλη ποσότητα θερμότητας για να την κάνει κατοικήσιμη.

7

ΠΛΑΝΗΤΙΚΕΣ ΚΙΝΗΣΕΙΣ

Οι πλανήτες περιστρέφονται σαν να ήταν τεράστιες διαστημικές σβούρες, τόσο γύρω από τον εαυτό τους όσο και γύρω από τον Ήλιο. Χάρη σε αυτές τις κινήσεις, υπάρχουν η μέρα και
η νύχτα, αλλά και οι εποχές. Ωστόσο, δεν έχουν όλοι οι πλανήτες τις ίδιες εποχές με τη Γη, ούτε απολαμβάνουν μέρες και νύχτες σαν τις δικές
μας: μερικές φορές είναι πολύ μεγαλύτερες και άλλες φορές πολύ μικρότερες.

8

Ο ΓΑΛΑΞΙΑΣ

Εάν η Γη είναι το «σπίτι μας» και το ηλιακό σύστημα η «γειτονιά» μας, ο Γαλαξίας θα ήταν η «πόλη» μας. Αυτό τον Γαλαξία τον αποτελούν μια στενόμακρη και φωτεινή κεντρική ράβδος και ένας εξωτερικός δίσκος από διάφορους σπειροειδείς βραχίονες που περιστρέφονται σαν ανεμόμυλοι γύρω από την κεντρική ράβδο.

9

ΤΑ ΑΣΤΡΑ

Στον ουρανό τα αστέρια μπορεί να φαίνονται παρόμοια, αλλά υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ τους. Αν και τα μάτια μας δεν μπορούν να το ξεχωρίσουν με γυμνό μάτι, έχουν ποικίλα χρώματα, όπως κόκκινο, κίτρινο, πορτοκαλί, ακόμη και μπλε. Υπάρχουν επίσης μερικά αστέρια που είναι πιο φωτεινά από άλλα, μερικά που έχουν νεφελώματα γύρω τους και άλλα που ενώ φαίνονται ένα αστέρι, αποτελούνται από δύο ή περισσότερα, όπως ο πολικός αστέρας.

10

ΟΙ ΕΚΛΕΙΨΕΙΣ

Οι εκλείψεις είναι ένα φυσικό φαινόμενο που συμβαίνει όταν διάφορα ουράνια σώματα ευθυγραμμίζονται με αποτέλεσμα κάποιο από αυτά να εμποδίζει το φως ενός άλλου. Από τη Γη, για παράδειγμα, μπορούμε να δούμε εκλείψεις Ηλίου όταν η Σελήνη βρίσκεται μπροστά από τον Ήλιο και Σελήνης όταν η Γη κρύβει το φως του Ήλιου από τη Σελήνη, δηλαδή όταν η Σελήνη εισέρχεται στη σκιά του πλανήτη μας.

11

Η ΖΩΗ ΤΩΝ ΑΣΤΕΡΙΩΝ

Η ζωή ενός αστεριού, από τη στιγμή της γέννησής του έως την εξαφάνισή του, σχετίζεται με την ισορροπία δύο δυνάμεων που αντιτίθενται η μία στην άλλη: τη βαρύτητα και την πίεση. Η μάχη μεταξύ των δύο είναι αυτή που καθορίζει πότε γεννιέται και πότε πεθαίνει το αστέρι.

12

Η ΒΑΡΥΤΗΤΑ

Η βαρύτητα είναι η ελκτική δύναμη που δημιουργείται μεταξύ δύο σωμάτων στο Σύμπαν, τα οποία συμπεριφέρονται σχεδόν σαν να ήταν μαγνήτες που έλκουν ο ένας τον άλλο. Όλα τα ουράνια σώματα, όπως η Γη, η Σελήνη ή ο Ήλιος, έχουν την ιδιότητα να δημιουργούν βαρύτητα.

13

ΤΑ ΣΥΝΟΡΑ
ΤΟΥ ΗΛΙΑΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Πέρα από τον πλανήτη Ποσειδώνα βρίσκονται τα όρια του ηλιακού μας συστήματος, μια περιοχή γεμάτη με συναρπαστικά σώματα σε τροχιά. Εκεί υπάρχει η ζώνη του Κούιπερ, ένας γιγάντιος δίσκος από παγωμένα σώματα που
περιβάλλει το ηλιακό μας σύστημα σαν τείχος και περιλαμβάνει πλανήτες νάνους όπως ο Πλούτωνας, ο Μακεμάκε και η Χαουμέια.

14

ΟΙ ΓΑΛΑΞΙΕΣ

Στο Σύμπαν υπάρχουν διάφοροι τύποι γαλαξιών, οι οποίοι διαφέρουν μεταξύ τους όχι μόνο στο μέγεθος, αλλά και στο σχήμα
Οι πιο συνηθισμένοι είναι οι σπειροειδείς (όπως ο δικός μας Γαλαξίας), υπάρχουν όμως επίσης ελλειπτικοί, ανώμαλοι και φακοειδείς. Επιπλέον, οι γαλαξίες έχουν την συνήθεια να συγκεντρώνονται σε σύνολα όπως οι ομάδες, τα σμήνη και τα υπερσμήνη.

15

ΟΙ ΜΑΥΡΕΣ ΤΡΥΠΕΣ

Οι μαύρες τρύπες είναι περιοχές με απίστευτη πυκνότητα, τεράστιες μάζες που συνθλίβονται από τη βαρύτητα σε έναν πολύ περιορισμένο χώρο. Γύρω από αυτές η δύναμη της βαρύτητας είναι τόσο ισχυρή, που τίποτα, απολύτως τίποτα, στο Σύμπαν δεν μπορεί να ξεφύγει από αυτές. Είναι ικανές να έλξουν οτιδήποτε, ακόμη και να
καταπιούν ολόκληρα αστέρια ή άλλες μαύρες τρύπες.

16

ΜΕΤΕΩΡΙΤΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΕΩΡΟΕΙΔΗ

Οι λέξεις «μετεωρίτης» και «μετεωροειδές» ακούγονται παρόμοιες, αλλά δεν έχουν την ίδια σημασία. Τα μετεωροειδή είναι ουράνια σώματα που ταξιδεύουν στο ηλιακό σύστημα και οι διαστάσεις τους κυμαίνονται ανάμεσα σε αυτές ενός κόκκου σκόνης και στο ένα μέτρο. Μερικά από αυτά φτάνουν στη Γη, αν και συνήθως διαλύονται στην ατμόσφαιρα. Τα μεγαλύτερα από αυτά, τα οποία πέφτουν στην επιφάνεια της Γης, είναι γνωστά ως «μετεωρίτες».

17

ΠΟΛΛΑΠΛΑ ΑΣΤΕΡΙΑ

Αν και πολλές φορές δεν μπορούμε να τα διακρίνουμε με γυμνό μάτι, σχεδόν τα μισά αστέρια στο στερέωμα ποτελούνται στην πραγματικότητα από περισσότερα από ένα αστέρια. Είναι τα λεγόμενα «πολλαπλά αστέρια»,
δηλαδή δύο ή περισσότερα αστέρια που περιφέρονται το ένα γύρω από το άλλο, χωρίς ποτέ να συγκρούονται, όπως, για παράδειγμα, ο Πολικός Αστέρας.

18

ΤΟ ΦΩΣ

Τίποτα δεν μπορεί να ταξιδέψει γρηγορότερα από το φως, το οποίο κινείται με ταχύτητα 300.000 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. Αν δεν συνέβαινε αυτό, το Σύμπαν θα μας ήταν
πραγματικά άγνωστο. Τα φωτεινά κύματα κινούνται στο Διάστημα ακόμα και στο κενό και μας επιτρέπουν να μάθουμε τη θερμοκρασία και τη σύσταση των αστεριών.

19

ΟΙ ΣΟΥΠΕΡΝΟΒΑ

Ίσως το Σύμπαν σου φαίνεται ένα ήρεμο μέρος, όμως το σίγουρο είναι ότι αν υπάρχει ένα ταραγμένο και βίαιο μέρος, αυτό είναι το διάστημα! Οι εκρήξεις των αστέρων που είναι γνωστοί ως υπερκαινοφανείς ή σουπερνόβα είναι ένα τέτοιο παράδειγμα και αποτελούν ένα από τα εντυπωσιακότερα φαινόμενα στο Σύμπαν. Σε μια στιγμή ένας σουπερνόβα μπορεί να απελευθερώσει τόση ενέργεια όση αυτή ενός ολόκληρου γαλαξία και τόσο φως όσο εκατομμύρια ήλιοι.

20

ΟΙ ΑΣΤΕΡΟΕΙΔΕΙΣ

Οι αστεροειδείς είναι ουράνια σώματα με διάμετρο τουλάχιστον ένα μέτρο, αν και ορισμένοι είναι μεγάλοι σχεδόν σαν πλανήτες, όπως η Εστία, που έχει διάμετρο 500 χιλιόμετρα. Πολλοί από αυτούς που περιφέρονται στο Ηλιακό μας Σύστημα βρίσκονται συγκεντρωμένοι στην ονομαζόμενη «Κύρια ζώνη αστεροειδών», ανάμεσα στις τροχιές του Άρη και του Δία.

21

ΦΕΓΓΑΡΙΑ ΚΑΙ ΔΟΡΥΦΟΡΟΙ

Τα ουράνια σώματα που περιφέρονται γύρω από τους πλανήτες ονομάζονται «φεγγάρια» ή «δορυφόροι». Μη νομίζεις όμως ότι όλοι μοιάζουν με το δικό μας φεγγάρι, τη Σελήνη. Μερικοί είναι μεγαλύτεροι από πλανήτες, ενώ άλλοι κρύβουν απίστευτα μέρη όπως μια λίμνη από λάβα, έναν απέραντο υπόγειο ωκεανό ή μια γιγαντιαία ηφαιστειακή καλδέρα.

22

ΟΙ ΕΞΩΗΛΙΑΚΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ

Οι πλανήτες που βρίσκονται έξω από το Ηλιακό Σύστημα είναι γνωστοί ως «εξωπλανήτες» ή «εξωηλιακοί πλανήτες». Μόνο στον Γαλαξία μας υπολογίζεται ότι μπορεί να υπάρχουν μέχρι και περισσότεροι από ένα τρισεκατομμύριο! Καθώς όμως δεν είναι φωτεινοί σαν τα αστέρια, δεν είναι εύκολο να τους βρούμε, και για να το επιτύχουμε πρέπει να καταφύγουμε σε ευρηματικές μεθόδους.

23

ΖΩΗ ΣΕ ΑΛΛΟΥΣ ΠΛΑΝΗΤΕΣ

Για να είναι εφικτή η εμφάνιση κάποιας μορφής ζωής σε ένα ουράνιο σώμα είναι απαραίτητες ορισμένες συνθήκες: να είναι βραχώδες, να έχει νερό σε υγρή μορφή, ατμόσφαιρα, ενώ η τροχιά και η περιστροφή του να καλύπτουν κάποιες προϋποθέσεις. Στο Ηλιακό Σύστημα, πέρα από τη Γη, πιστεύεται ότι μόνο ο Άρης και κάποιοι δορυφόροι θα ήταν κατάλληλοι για να φιλοξενήσουν ζωή.

24

ΓΑΛΑΞΙΑΚΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ

Όταν δύο γαλαξίες συναντιούνται, δεν προκαλούν μεγάλες εκρήξεις, γιατί στο Διάστημα οι αποστάσεις είναι τεράστιες. Επομένως είναι σπάνιο τα ουράνια σώματα που αποτελούν τους γαλαξίες να συγκρουστούν πραγματικά. Πραγματοποιούνται όμως άλλα αξιοσημείωτα φαινόμενα, όπως, για παράδειγμα, να καταβροχθίσει ένας γαλαξίας έναν άλλο, να συγχωνευθούν δύο γαλαξίες ή να δημιουργηθούν μεταξύ τους εντυπωσιακές γέφυρες από αστέρια.

25

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ
( ΜΕΡΟΣ Α΄)

Για να προσπαθήσουμε να ανακαλύψουμε ποια θα είναι η μοίρα του Σύμπαντος, είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε πώς θα συμπεριφερθούν τα ακόλουθα τέσσερα στοιχεία: η βαρύτητα, η ενέργεια της Μεγάλης Έκρηξης και δύο μ στηριώδη μεγέθη, που τώρα τελευταία ανακαλύψαμε και αποτελούν τη συντριπτική πλειονότητα των αντικειμένων του Σύμπαντος: η σκοτεινή ύλη και η σκοτεινή ενέργεια.

26

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ
( ΜΕΡΟΣ Β΄)

Υπάρχουν διάφορες θεωρίες για το τι θα συμβεί μελλοντικά στο Σύμπαν. Είναι πιθανόν να επεκτείνεται για πάντα και να γίνεται όλο και πιο ψυχρό και κενό, ή η ύλη που το συγκροτεί να διαρραγεί, ή να συρρικνώνεται μέχρι να συμπυ νωθεί σε ένα και μόνο σημείο, από το οποίο ίσως να ξαναγεννηθεί. Επίσης, μπορεί να μην υπάρχει μόνο ένα σύμπαν, αλλά πολλά!

27

ΟΙ ΚΟΜΗΤΕΣ

Πολλοί κομήτες προέρχονται από το νέφος του Όορτ, ένα τεράστιο σύνολο από κατάλοιπα πάγων που περιβάλλει το Ηλιακό Σύστημα. Καμιά φορά κάποιο από αυτά τα σώματα πάγων το έλκει η βαρύτητα του Ήλιου ή κάποιου από ους μεγάλους πλανήτες και «πέφτει» προς το κέντρο του Ηλιακού Συστήματος. Καθώς πλησιάζουν τον Ήλιο, οι κομήτες θερμαίνονται και αποκτούν μια εντυπωσιακή ουρά από αέρια και σκόνη.

28

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΓΗΣ

Η Γη έχει μια μακρά ιστορία διάρκειας 4,6 δισεκατομμυρίων ετών. Αρχικά ήταν μια τεράστια σφαίρα από λάβα, όταν όμως ψύχθηκε σχηματίστηκαν οι ωκεανοί και οι ήπειροι. Κατά τη διάρκεια της ύπαρξής αυτού του παράξενου πλανή η έχουν εμφανιστεί πάνω του διάφορες μορφές ζωής, από τους πρώτους μονοκύτταρους οργανισμούς μέχρι τα θηλαστικά, χωρίς να ξεχνάμε φυσικά τους δεινοσαύρους!

29

Η ΓΗ

Ο πλανήτης Γη αποτελείται από διαφορετικά στρώματα, σαν κρεμμύδι. Ο φλοιός είναι το εξωτερικό στρώμα και το πιο λεπτό από όλα. Από κάτω υπάρχει ο μανδύας, ενώ το κέντρο του πλανήτη καταλαμβάνει ο πυρήνας, που εξωτερικά είναι ρευστός, και εσωτερικά στερεός και μπορεί να φτάσει σε θερμοκρασία μέχρι τους 6.000 °C!

30

Η ΥΛΗ

Έχεις αναρωτηθεί ποτέ από τι αποτελείται η ύλη; Yπάρχουν σωματίδια ακόμα πιο μικρά από τα άτομα, τα οποία πιστεύεται πως είναι η βασική μονάδα που απαρτίζει την ύλη. Μπορείς να τα φανταστείς σαν τα κομμάτια ενός παιχνιδιού κατασκευών, με την έννοια ότι μπορούν να συνδυαστούν μεταξύ τους με πολλούς, διαφορετικούς τρόπους, για να σχηματίσουν την ύλη του Σύμπαντος.

31

ΤΑ ΝΕΦΕΛΩΜΑΤΑ

Κατά καιρούς η διαστρική ύλη συσσωρεύεται σχηματίζοντας ένα είδος ομίχλης, σαν ένα σύννεφο από αέρια (ήλιο και υδρογόνο) και λίγη σκόνη. Πρόκειται για τα νεφελώματα, ένα από τα πιο όμορφα φαινόμενα στο Σύμπαν, τα οποία είναι επιπλέον πολύ σημαντικά διότι εκεί γεννιούνται οι αστέρες.

32

ΥΠΑΡΧΕΙ ΖΩΗ ΕΚΕΙ ΕΞΩ;

Υπάρχουν τόσοι πλανήτες στο Σύμπαν, που το να βρούμε ζωή με νοημοσύνη σε κάποιον από αυτούς (ή απλώς ζωή) είναι σαν να ψάχνουμε βελόνα στα άχυρα. Ωστόσο, οι επιστήμονες δεν το βάζουν κάτω και εργάζονται σε διάφορα προγράμματα, αφιερωμένα στην αποστολή μηνυμάτων στο Διάστημα ή στη λήψη σημάτων που μπορεί να προέρχονται από άλλους πολιτισμούς.

33

ΑΣΤΡΙΚΑ ΣΜΗΝΗ

Τα αστρικά σμήνη είναι τεράστια σύνολα αστέρων που παραμένουν ενωμένοι χάρη στη βαρύτητα. Υπάρχουν δύο είδη: τα ανοιχτά σμήνη, που αποτελούνται από νεαρούς αστέρες οι οποίοι διαχωρίζονται καθώς γερνούν, και τα σφ ιρωτά σμήνη, στα οποία η βαρύτητα είναι πολύ πιο ισχυρή και διατηρεί ενωμένους τους αστέρες μέχρι το γήρας τους. Το δεύτερο αυτό είδος έχει σφαιρικό σχήμα, γι’ αυτό ονομάζεται έτσι.

34

ΜΗΝ ΕΜΠΙΣΤΕΥΕΣΑΙ ΤΗΝ
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΦΑΝΤΑΣΙΑ

Παρόλο που οι ταινίες και τα βιβλία επιστημονικής φαντασίας αντλούν την έμπνευσή τους από επιστημονικά γεγονότα, πολλές φορές κινούνται στη σφαίρα της φαντασίας και δείχνουν πράγματα που στην πραγματικότητα είναι αδύνατα. Αν θέλεις να μάθεις πώς θα ήταν μια πραγματική μονομαχία με σπαθιά λέιζερ ή αν οι μάχες μεταξύ διαστημοπλοίων στις ταινίες είναι ρεαλιστικές, αυτό το βιβλίο είναι για σένα!

35

ΠΑΡΑΞΕΝΟΙ ΠΛΑΝΗΤΕΣ

Στο σύμπαν υπάρχουν πλανήτες όλων των ειδών. Μερικοί καλύπτονται ολόκληροι από νερό, κάποιοι έχουν τόσο χαμηλή πυκνότητα, που θα ήταν αδύνατη η προσεδάφιση πάνω τους, άλλοι έχουν έναν εντυπωσιακό ουρανό, όπου φαίνονται πολλοί ήλιοι, ενώ υπάρχει και ένας, στον οποίο βρέχει πολύτιμους λίθους!